මෙතේ බුදුන් පාමුල නුඹ නිවන් දකින්නා යතිවර ගී මහගෙදර සුවිශේෂ ලකුණ වන්නේ පූජ්‍ය රඹුකන සිද්ධාර්ථ හිමිපාණෝ ය. එදා මෙදා තුර උන්වහන්සේ විසින් රචිත ගී මෙතෙකැයි කියා, මෙසේ ලියා නිමකළ නොහැක. එම උසස් ගී ගඟුලෙන් අපගේ සා පිපාසා නිවී ය. එනමුත් උන්වහන්සේ විසින් රචිත මනරම්, අතිසංවේදී නැවුම් ආරකින් යුත් මෙම ගීතයේ පදවැල තවමත් ඇගයීමකට හෝ කතාබහකට ලක්නොවීම ඉමහත් පුදුමයට කාරණාවකි. එභෙත් මෙසේ හොද නිර්මාණ ගැන කතා නොකිරීම, අප රටේ සාමාන්‍ය කරුණක් වන බව ද අප විසින් මෙහී දී පසක් කොට ගත යුතු ය. අප රටේ වෙසෙන නමුත් මනසින් එංගලන්තයේ ජීවත්වන ජාත්‍යන්තර අනාථයන් විසින් කියනු ලබන අවර ගණයේ කසිකබල් ගීත විසින්, මෙම උසස් ගීත සංස්කෘතිය මුදලින් හා බලපුළුවන්කම් වලින් වසාගෙන ඇත. එභෙත් මෙම අසත්‍යය සැමදා නොපවතින අතර එම අවර ගණයේ කසිකබල් ගීතවල පැවැත්ම අතු අග රැඳි පිණි මෙනි.
අප සාමාන්‍යයෙන් අසා ඇත්තේ සහ කියවා ඇත්තේ, මනුෂ්‍ය ආත්මයක් ලැබීමට බොහෝ පිං කළ යුතු බව යි; අනෙකුත් සතුන් මනුෂ්‍යයන් තරම් පිං කර නොමැති බව යි. එහෙත් සිද්ධාර්ථ හිමිපාණෝ මෙම සංසිද්ධිය ඉතා මනරම් ආකාරයකට දකිති. ඒ උන්වහන්සේ යතිවරයකු නිසාවෙනි. ඊටත් වඩා උන්වහන්සේ බෞද්ධයකු වීම නිසාවෙනි. ( අද අප රටේ සිටින ඇතැම් හාමුදුරුවරු අබෞද්ධයහ. මා මෙසේ පවසනුයේ ඒ අයගේ දිවිපෙවෙත දිහා අවබෝධයෙන් යුතු ව බැලීමෙනි ). මිනිසත්බව ලැබ සිටින අපටත් වඩා නෙළුම් මලක් පිං කර ඇති බව උන්වහන්සේ සඳහන් කරති. එයට උන් වහන්සේ පවසන අතිප‍්‍රබල හේතු කිහිපයකි. ඉන් පළමුවැන්න ගෞතම බුදුන්වහන්සේ ළඟම දැවටීමට අප පිං කර නැතත් නෙළුමක් පිංකර ඇත යන්න යි. එසේ බුදුන් ළඟම සිටීමට තරම් ඔබ කරන ලද පින කුමක් ද යන්න පවා උන්වහන්සේ නෙළුම් මලෙන් අසති. දෙවැන්න බුදුන්වහන්සේගේ මුලින් ම පාද ස්පර්ශ කරන ලද පින ද නෙළුමක් සතු ය. ලොව ශේර්ෂ්ඨතම කාන්තාව වන මහමායා දේවියගේ සිහිනයේ පවා ඇත් රජු හා සිටියේ නෙළුම් මලේ ඔබ යි; නෙළුම් මල, මෙසේ ඔබ කරන ලද පිං බලයේ ආනිසංසයෙන් ඔබ මෛත‍්‍රී බුදුන් පාමුල නිවන් දකිනු ඇතැයි උන්වහන්සේ පවසති. ඇගයීමකට ලක් නොවුණත් මෙය කොතරම් අග‍්‍රගණ්‍යයේ නිර්මාණයක් ද ? මෙම ගීතය සඳහා කසුන් කල්හාරයන් තනු නිර්මාණයෙන් සාධාරණය ඉෂ්ට කර ඇති අතර අනාගත ගීත කෙෂ්ත‍්‍රයේ මුදුන් මල්කඩක් විය හැකි තරම් අතිප‍්‍රබල කටහඬක් හිමි දිස්නා අතපත්තු තරුණ ගායිකාව මෙම ගීතය අපූරුවට ගායනා කරයි. මලකට මෙවන් අග‍්‍රගණ්‍ය වටිනාකමක් ලබා දුන් වෙනත් ගීයක් මා මෙතෙක් අසා නැත. මෙම ගීතය මා අමන්දානන්දයට පත් කරයි.
යතිවර ගී මහගෙදර දෙවැනි සුවිශේෂ ලකුණ පූජ්‍ය පල්ලේගම හේමරතන හිමිපාණෝ ය. උන්වහන්සේ විසින් රචිත නමුත්, සාධාරණයක් ඉෂ්ට නොවූ තවත් ගීතයක් ගැන මම මෙසේ සඳහන් කරමි. අසාධ්‍ය ලෙස රෝගාතුර ව මරණය අබිමුවේ සිටින රෝගියෙකු, තම අවසාන කාලය ලෙඩ ඇඳේ සිට මරණයට මුහුණදීමට සුදානම් වන අයුරු විග‍්‍රහ කරන අපුරු ගීතයක් හේමරතන හිමිපාණන් අතින් ලියැවී ඇත. එම ගීතය තුළ බෞද්ධ දර්ශනයේ කියැවෙන අනිත්‍ය ගැන ද සඳහන් වේ.
අතීතයේ දුටුවිට සිත නිවා පහන් කරන ලද හඳ එළිය දැන් අසාධ්‍ය ව සිටින ඔහුගේ සිත නො නිවයි. ඉස්සර තමාට හිමිව තිබූ සතුට සිනහව ආදර බස් දැන් ඔහුගේ ලෝකයේ නැත. එපමණක් ද නොවේ දැන් ඔහුගේ මතකය පවා හරියාකාරව අවදි නොවෙයි. මහා ශබ්දයක් ලෙසින් ඔහුට ඇසෙනුයේ ශෝකය නිසා හටගත් සුසුමයි.
අතීතයේ දී ඔහුට රාත‍්‍රිය මනරම් ය, නමුත් දැන් එය අන්ධකාර, පාළු, කුරිරු එකකි. එම රාත‍්‍රියේ ඔහුට අධික සීතලත් සමඟ ඇසෙනුයේ හංස විලාපයකි. එනම් හංසයාගේ අවසාන කෑ ගැසීම් හඬයි. තමාගේත් එම අවසාන කෑ ගැසීම් හඬ වැඩි ඈතක නොවන බව ඔහු පසක් කොට ගෙන සිටියි.
ලොව ඕනෑම වේදනාවක් දුකක් සෙනෙහසින් ආදරයෙන් කරුණාවෙන් උසුලන මව මහපොළොව යි. එසේ ම රෝගී ඔහුත් සෙනෙහසින් තමාට දැනෙන මෙම නිමක් නැති වේදනා ඉවසාගෙන සිටියි. දෑතම විහිදා ලොව මිල මුදල් සැප සම්පත් පස්සේ හඹායන මිනිසුනේ, මම මේවා අනිත්‍ය බව අවබෝධ කරගෙන ඇත්තෙමි. එමනිසා මරණය මා වෙත එන තෙක්, ඔබලා දෙස දයානුකම්පාවෙන් යුතුව බලාසිටිමි.
මෙම ගී පදවැලෙහි අන්තර්ගත ව ඇත්තේ අග‍්‍රගන්‍ය බුදු බණෙහි යාථාර්ථ සාරය යි. (රුසියානු ලේඛක ලියෝ ටොල්ස්ටෝයිගේ “ඉවාන් ඉලීයිච්ගේ මරණය” නමැති කෘතියේ ද මෙවැනි ම සංවේදී කතා වස්තුවක් අන්තර්ගත ය.) පූජ්‍ය පල්ලේගම හේමරතන හිමිපාණන් වහන්සේ, කෙතරම් අපූරුවට මෙම ගීත සාහිත්‍යය හරහා බණ කීමට දක්ෂ දැයි ඔබට ද අපූරුවට වැටභෙනු ඇතැයි සිතමි. එමෙන්ම මෙම ගීතය සඳහා තනු නිර්මාණය කර ගායනා කිරීමෙන් ගීතයට සාධාරණයක් ඉෂ්ට කළ, අප අතරින් වියෝවූ ආදරණීය ගුණදාස කපුගේ සහෘදයා ද සිහිපත් කල යුතු ය. අපගේ විඬාපත් සිත් පහන් කරවන මෙවන් ගී නිර්මාණ තව තවත් බිහිවේවා !
(මෙම ලිපිය 2006 ජූනි 25 වැනි දින දිවයින ඉරිදා සංග්‍රහයෙහි මීවිත අතිරේකයෙහි පළවුණි)